À propos de quatre inscriptions Olynthiennes : Quelques remarques sur la "Sûreté réelle" au 4ème s.av.J.C.
Part of : Τεκμήρια ; Vol.2, 1996, pages 135-153
Issue:
Pages:
135-153
Parallel Title:
Ορισμένα σχόλια για την "Εμπράγματη Ασφάλεια" τον 4ο αι. π.Χ. με αφορμή τέσσερις Ολυνθιακές επιγραφές
Section Title:
Articles
Author:
Abstract:
Μεταξύ των όλυνθιακων έπιγραφων στις όποιες καταγράφονται άγοραπωλησίες άκινήτων, ξεχωρίζουν τέσσερις, των μέσων του 4ου π.Χ. αιώνα, μέ διαφορετικό περιεχόμενο. Δύο από τά κείμενα αναφέρονται σε σύναψη δανείου μέ παράλληλη σύσταση υποθήκης έπί άκινήτων: στή μία περίπτωση σε όλη την άκίνητη περιουσία του οφειλέτη και μέ προθεσμία έξόφλησης του δανείου τρία χρόνια, ένω στην άλλη ή ύποθήκη συνίσταται στην ακίνητη περιουσία των δύο όφειλετών από τήν οποία εξαιρούνται ρητά ορισμένα ακίνητα αλλά και χώροι της οικίας.Η τρίτη επιγραφή αναφέρεται σέ πώληση ακινήτου με τό δικαίωμα της έξώνησης("πράσις επι λύσει")και ή συμβατική προθεσμία για την έξόφληση/έξαγορά από τον πωλητή ορίζεται σε ένα έτος. Στο τέταρτο κείμενο πρόκειται για δικαιοπραξία μεταξύ δύο προσώπων με άντικείμενο ένα άκίνητο(οικια) αντί τιμήματος 900 δραχμών και προστίθεται ένας όρος πέντε έτων και τεσσάρων μηνών πού μπορεί νά δηλώνει προθεσμία ή χρονική διάρκεια. Στή σύναξη της σύμβασης συμμετέχουν ένας βεβαιωτής καί τρεις μάρτυρες.Η σημασία τοϋ ρήματος καθίεται πού χρησιμοποιείται για νά δηλώσει τή δικαιοπραξία δέν είναι σαφής,άφοϋ στις πηγές δέν συναντάται παράλληλη χρήση. Φαίνεται ότι δεν πρόκειται γιά μεταβίβαση κυριότητας, αλλά γιά σύσταση κάποιου άλλου έμπράγματου δικαιώματος, κυρίου,λ.χ. έπικαρπία ή μια προσωπική δουλεία ,η παρεπομένου, λ.χ. μία μορφή εμπράγματης ασφάλειας. Σέ ένα επιγραφικό κείμενο της ίδιας εποχής άπό τήν'Αμιρίπολη, καταγράφεται ή μεταβίβαση ακινήτων άπό τον αγοραστή έπί έξωνήσει σε τρίτο,μέ τους ίδιους όρους μέ τους οποίους τά αγόρασε, δηλ. διατηρείται τό δικαίωμα τοϋ αρχικού κυρίου να έξαγοράσει τά ακίνητα, δίχως χρονικό περιορισμό. Είναι ένδιαφέρον το γεγονός ότι τά ακίνητα άναφέρονται ώς ανήκοντα στην κυριότητα τοϋ αρχικού κυρίου, μολονότι τή μεταβίβαση πραγματοποιεϊ ό άγοραστής του."Εξάλλου, μία επιγραφή από τά Βραστά Χαλκιδικής αναφέρεται στην (έξ)αγορά ακινήτων στά όποια είχε παραχωρήσει υποθήκη στο παρελθόν ό αδελφός τοϋ προσώπου πού πραγματοποιεϊ στο κείμενό μας τήν έξαγορά. Αγοραπωλησίες άκινήτων μέ σύσταση εμπράγματης ασφάλειας ειναι γνωστές και σέ άλλες περιοχές τοϋ έλλαδικοϋ χώρου, λ.χ. στήν Τήνο, στήν' Αθήνα, στην Αμοργό. Ο συνδυασμός των φιλολογικων και έπιγραφικων στοιχείων δεν έναρμονίζεται με την κλασσική θεωρητική διάκριση μεταξύ πράσεως επί λύσει, ενεχύρου και υποθήκης, άλλα αντίθετα έvισχύει τήv άπoψη τoϋ E. M. Harriss ότι ή διαφοροποίηση στην χρησιμοποιούμενη ορολογία δέν υποδηλώνει και διαφορετικούς τύπους εμπράγματης ασφάλειας. Τά στοιχεία υπέρ αυτής της άποψης ειναι: α)τό γεγονός ότι ένα ακίνητο παρουσιάζεται πολλαπλά βεβαρυμένο και μάλιστα μέ υποθήκες και με "πράσιν έπί λύσει" ταυτόχρονα, οπότε τίθεται το ζήτημα της κυριότητας του έν λόγω άκινήτου, β) ή σύγχυση των πηγών στή χρήση της ορολογίας, καθώς βλέπουμε στην ίδια δικαιοπραξία νά χρησιμοποιούνται οί όροι τόσο της υποθήκης όσο και της έξωνήσεως και γ )η ταύτιση, στις πηγές, τοϋ αγοραστή με τόν ενυπόθηκο δανειστή, όσον άφρορά στον τρόπο κτήσης τοϋ άκινήτου. Τα στοιχεία αυτά, αντιφατικά εκ πρώτης όψεως, οδηγούν στό συμπέρασμα ότι το δικαίωμα για το όποιο πρόκειται δεν είναι ή κυριότητα στο σύνολο της, άλλά ένα άπό τά συστατικά της, δηλαδή το δικαίωμα διάθεσης των βεβαρυμένων άκινήτων.'Ετσι, όποιος καταβάλλει χρήματα αποκτά κατ'άρχήν τό δικαίωμα διάθεσης τοϋ άκινήτου, το όποϊο ταυτίζεται μέ την πλήρη κυριότητα μόνον έφόσον κανείς δέν διατηρεί τό δικαίωμα εξαγοράς τοϋ ακίνητου, δηλαδή μετά τήν παρέλευση της προθεσμίας πού ορίστηκε στη σύμβαση. "Αντίθετα, πρίν άπό τή λήξη τής προθεσμίας, καθώς και στις περιπτώσεις στις όποιες δεν έχει οριστεί προθεσμία ,ό ένυπόθηκος δανειστής αποκτά, και μπορεί νά μεταβιβάσει, τό δικαίωμα μεταβίβασης, ένω ό όφρειλέτης διατηρεί τήν απαίτηση, πού πηγάζει άπό ενοχικό δικαίωμα, νά επανέλθει στην κυριότητα εφόσον καταβάλει το τίμημα.
Subject:
Subject (LC):
